Mới đây, sự việc một người dân ở Hà Nội bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng tiền ‘quỹ xóm’ khi tiến hành dọn dẹp khu đất của gia đình đã gây ra nhiều thắc mắc về tính hợp pháp của các khoản thu trong cộng đồng dân cư. Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã có những chia sẻ xoay quanh vấn đề này.
Theo luật sư Cường, mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch. Việc một cá nhân hoặc nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt và bắt buộc người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái pháp luật.
TS.LS Đặng Văn Cường chỉ ra rằng, đối với các khoản đóng góp tại cộng đồng, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rất rõ. Cụ thể, các khoản đóng góp và huy động trong cộng đồng dân cư phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, minh bạch và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, đồng thời phải có sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Luật sư Cường cũng nhấn mạnh rằng, đóng góp phải dựa trên tinh thần tự nguyện và không được áp đặt. Trên thực tế, do vấn đề nhận thức và sự khác biệt giữa các quy định pháp luật và phong tục địa phương, xung đột lợi ích đã xảy ra.
Về trường hợp của anh Đ.X.T, người bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng và chỉ nhận được một tờ giấy viết tay, luật sư Cường khẳng định đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính và kế toán. Việc này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát và thiếu minh bạch mà còn có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Trước lập luận của một số người cho rằng “‘đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”‘, luật sư Đặng Văn Cường khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Luật sư Cường giải thích, quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung và không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Ngoài ra, đường xóm được làm trên đất công hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ.
Do đó, các khoản thu trong cộng đồng dân cư cần phải được thực hiện một cách minh bạch, công khai và dựa trên sự tự nguyện của người dân. Mọi hành vi ép buộc, đe dọa hoặc sử dụng sai mục đích các khoản thu này đều là vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý nghiêm.