Tương Thô ố – Món Ăn Độc Đáo Của Người Thái Đen Ở Sơn La
Tương Thô ố, hay còn được biết đến với tên gọi Thúa ố hoặc tương thối, là một đặc sản độc đáo và nổi tiếng của cộng đồng người Thái đen tại tỉnh Sơn La. Món ăn này đặc biệt phổ biến tại xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn cũ. Trong tiếng Thái, từ “thúa” mang nghĩa là hạt đậu, còn “ố” có nghĩa là ủ. Quá trình tạo ra Tương Thô ố bắt đầu từ hạt đậu tương luộc được ủ lên men, sau đó giã nhuyễn cùng với các gia vị để tạo nên một loại nước chấm đặc sánh và sền sệt.
Chị Lò Thị Lưu, chủ một cơ sở sản xuất Tương Thô ố tại bản Chiềng Đen, xã Chiềng Sung, tỉnh Sơn La, chia sẻ rằng để tạo ra được hương vị ngon đặc trưng của tương, việc chọn lựa hạt đậu là khâu quan trọng hàng đầu. Hạt đậu phải được phơi kỹ, có màu trắng ngà, độ chắc mẩy, bóng đẹp, hình dạng tròn đều và không bị mốc, nứt hay héo. Những nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng không chỉ giúp tương có hương vị thơm ngon mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe của người tiêu dùng.
Quá trình chế biến Tương Thô ố đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm chuyên sâu. Sau khi được tuyển chọn kỹ càng, hạt đậu tương sẽ được rửa sạch và hầm nhừ trong khoảng 10-12 tiếng, sau đó vớt ra và để ráo nước. Tiếp theo, đậu tương sẽ được ủ bằng lá chuối và đựng trong các vật dụng có độ thông thoáng, sau đó đặt trên gác bếp hoặc nơi gần bếp để thúc đẩy quá trình lên men. Sau khoảng 3-4 ngày ủ, đậu tương sẽ được đem ra giã nhuyễn cùng với tỏi, bột ớt, muối… Đây là công đoạn đòi hỏi kỹ thuật và kinh nghiệm của người làm để tránh làm tương bị hỏng hoặc mốc. Cuối cùng, tương sẽ được trộn với rượu và nước đun sôi để nguội, sau đó được chia vào chai, lọ hoặc chum để bảo quản và sử dụng dần.
Tương Thô ố có thể được sử dụng ngay sau khi giã, tuy nhiên hương vị ngon nhất là khi ủ thêm khoảng 1 tuần nữa để các gia vị quyện vào nhau và dậy mùi đặc trưng. Món ăn này có mùi thum thủm nhẹ, ban đầu có thể gây cảm giác lạ nhưng khi đã quen thì rất ngon. Tại Sơn La, Tương Thô ố được sử dụng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của người dân địa phương. Món ăn này có thể kết hợp với các món luộc, thịt luộc, hoặc dùng làm gia vị ướp thịt nướng, trộn trứng rồi đem chưng… đều mang lại hương vị đặc trưng.
Để bảo quản Tương Thô ố, người tiêu dùng nên để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ruồi nhặng bám vào. Tương để càng lâu càng ngon và có thể được sử dụng như một loại đồ chấm đa năng của người Thái. Món ăn này ăn kèm với rau rừng hay đậu phụ đều mang lại hương vị đặc trưng và phong phú. Tương Thô ố không chỉ là một món ăn mà còn là nét văn hóa đặc sắc của người Thái đen ở Sơn La, thể hiện sự khéo léo và tinh tế trong cách chế biến và thưởng thức ẩm thực của họ.