Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý và Khoa học Công nghệ giáo dục tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, đã lên tiếng cảnh báo về những kẻ xấu có khả năng tạo ra các kịch bản tinh vi để thao túng tâm lý trẻ em. Những kẻ này thường tạo dựng lòng tin nhanh chóng thông qua việc lắng nghe và đồng cảm, sau đó dần dần kiểm soát tâm lý của trẻ. Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh.
Mới đây, trường hợp của một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, may mắn được tìm thấy tại TP.HCM sau 3 ngày mất tích, đã gây nên sự quan tâm lớn từ dư luận. Cảnh sát cũng đã ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc trực tuyến’ với thủ đoạn nhắm vào học sinh và sinh viên.
Giáo sư Hà cho rằng khi một đứa trẻ bị lừa, nhiều người thường phản ứng với sự ngây thơ và thiếu kỹ năng sống của trẻ. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng những kẻ xấu thường tạo ra các kịch bản tinh vi với những đòn tâm lý được tính toán kỹ lưỡng, khiến bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể trở thành nạn nhân.
Chỉ trong vài tháng qua tại Việt Nam, đã có nhiều trường hợp trẻ em bị lừa đảo thông qua lời nói, dẫn đến việc tự lột đồ, quay clip nhạy cảm, hoặc thậm chí tự bỏ nhà đi đến nơi xa lạ. Những kẻ xấu thường sử dụng tâm lý để khiến trẻ tin rằng mình vi phạm pháp luật và rơi vào thế bị động, hoảng loạn.
Chuyên gia tâm lý cho rằng trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến con dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng. Những hình thức thao túng tinh vi như phủ nhận thực tế hoặc lợi dụng tình cảm có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.
Giáo sư Hà chỉ ra các dấu hiệu để cha mẹ nhận diện nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh. Về phía bản thân trẻ, các em đang trong giai đoạn phát triển, khiến một số đặc điểm tâm lý tự nhiên có thể trở thành điểm yếu để kẻ xấu khai thác.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng gia đình là nền tảng hình thành sức đề kháng tâm lý của trẻ, nhưng một số kiểu gia đình có thể làm tăng nguy cơ con bị thao túng. Cha mẹ cần tinh ý quan sát và can thiệp kịp thời khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con.
Lắng nghe và không phán xét là chìa khóa giúp cha mẹ xây dựng mối quan hệ tin tưởng với con. Giáo sư Hà khuyên cha mẹ nên dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý, và kỹ năng nhận diện và nói ‘Không’ với các lời đề nghị.
Cha mẹ cũng nên đồng hành với con trong việc sử dụng mạng xã hội, giải thích về những rủi ro tiềm ẩn và thiết lập các quy tắc sử dụng mạng an toàn. Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy và trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn.
Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, chuyên gia tâm lý khuyên cha mẹ nên tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.