Cao tốc Bắc – Nam phía Đông cần được mở rộng để đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng.
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông có tổng chiều dài khoảng 2.063km, kéo dài từ cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn) đến TP Cà Mau. Hiện nay, toàn tuyến đã có 1.443km được đưa vào khai thác, khoảng 597km đang trong quá trình thi công. Dự kiến đến hết năm 2025, sẽ hoàn thành thêm 554km, và phần còn lại 43km đang được triển khai.
Mặc dù đã có nhiều tiến triển, nhiều đoạn cao tốc vẫn đang khai thác với quy mô 4 làn xe hạn chế, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn đường cao tốc hoàn chỉnh. Bộ Xây dựng cho biết, đến năm 2025, dự kiến còn khoảng 1.222km chưa đạt chuẩn cao tốc, tập trung chủ yếu tại các đoạn: Mai Sơn – Cam Lộ, Quảng Ngãi – Vĩnh Hảo và Mỹ Thuận – Cà Mau.
Căn cứ vào tiêu chí đầu tư, Bộ Xây dựng đề xuất trước mắt tập trung mở rộng các đoạn tuyến thuộc trục Hà Nội – TP HCM, với tổng cộng 18 dự án thành phần, tổng chiều dài khoảng 1.144km. Phương án mở rộng lên quy mô 6 làn xe với tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 152.102 tỷ đồng.
Theo phân tích tài chính của Bộ Xây dựng, nếu triển khai đầu tư PPP theo hình thức hợp đồng BOT cho toàn bộ 18 dự án, có 4 dự án có thể tự hoàn vốn thông qua thu phí mà không cần ngân sách hỗ trợ. Tuy nhiên, 11 dự án còn lại chủ yếu thuộc nhóm nhu cầu vận tải chưa cao, nếu đầu tư mở rộng theo PPP thì thời gian hoàn vốn trung bình lên tới 27 năm.
Do đó, Bộ Xây dựng kiến nghị xem xét tiếp tục đầu tư công cho phần mở rộng để bảo đảm tiến độ và hiệu quả đầu tư. Sau khi hoàn thành, nhà nước sẽ tổ chức thu phí hoàn trả ngân sách, dự kiến bắt đầu từ tháng 1/2026.
Bộ Xây dựng cũng đánh giá, hình thức BOT vẫn có tính khả thi cao nếu chia nhỏ thành các dự án quy mô lớn tại hai khu vực Bắc và Nam. Tuy nhiên, cơ quan này cũng lưu ý, phương thức PPP tiềm ẩn nhiều rủi ro do phụ thuộc vào các giả định về tăng trưởng kinh tế và phát triển hạ tầng trong tương lai.
Để triển khai đầu tư mở rộng hiệu quả, Bộ Xây dựng kiến nghị thời điểm triển khai cần được tính toán hợp lý, sau khi hoàn tất giai đoạn bảo hành của các dự án đầu tư công đã thực hiện.