Nhà thơ Thanh Thảo – cái tên đã trở thành một biểu tượng của thi ca Việt Nam, với hành trình thơ suốt nửa thế kỷ qua vẫn luôn bền bỉ, luôn trăn trở với nhân dân, với đất nước. Mới đây, vào đầu tháng 10/2023, Hội nghị đại biểu Nhà văn lão thành Việt Nam lần thứ nhất đã diễn ra sôi nổi tại Hải Phòng, thu hút hơn 300 nhà văn tuổi trên 70, trong đó phần lớn từng là người lính đã làm nên một thời kỳ chói sáng của văn học Việt Nam qua nửa thế kỷ trận mạc.
Trong chương trình ‘Đêm thơ Mùa thu’ chào mừng thành công của hội nghị, nhà thơ Thanh Thảo, 78 tuổi, vẫn lên đọc thơ dù đi lại rất khó khăn vì chân bị gẫy và bệnh tật đeo đẳng. Ông đã đọc bài thơ ca ngợi tình hữu nghị với Việt Nam của thượng nghị sĩ John McCain, người có công rất lớn trong việc thúc đẩy xóa bỏ toàn bộ lệnh cấm vận của Mỹ nhằm vào Việt Nam và tiến tới bình thường hóa quan hệ hai bên.
Với tư cách là tác giả của nhiều trường ca và tập thơ nổi tiếng, nhà thơ Thanh Thảo được mệnh danh là ‘Vua trường ca’ của thi ca đương đại Việt Nam. Ông đã được trao nhiều giải thưởng văn học giá trị của Hội Nhà văn Việt Nam và Giải thưởng Nhà nước về Văn hóa Nghệ thuật đợt 1 năm 2001.
Trong trường ca ‘Những người đi tới biển’, Thanh Thảo đã viết về người lính đã ‘nằm lòng’ mấy thế hệ trận mạc như một câu hỏi lớn: ‘Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình / (Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc / Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?’. Câu thơ này đã trở thành một trong những câu thơ kinh điển của văn học Việt Nam.
Một câu thơ khác trong bài thơ ‘Dấu chân qua trảng cỏ’ của ông cũng đã trở thành kinh điển: ‘Mang bao khát vọng con người / Dấu chân nho nhỏ không lời không tên / Thời gian như cỏ vượt lên / Lối mòn như sợi chỉ bền kéo qua.’ Những câu thơ này đã thể hiện sự chiêm nghiệm sâu sắc về số phận con người và đất nước.
Trong trường ca Metro, Thanh Thảo đã làm một cuộc hành trình trở lại với quãng thời gian trai trẻ trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt ở Trường Sơn với một cái nhìn có độ lùi sâu hơn và chiêm nghiệm hơn về số phận con người và đất nước.
Cùng với nhà thơ Phạm Tiến Duật, Thanh Thảo là hai nhà thơ tiêu biểu của thế hệ người lính trong chiến tranh. Thơ của họ đã góp phần làm nên một thời kỳ chói sáng của văn học Việt Nam.
Với phong cách thơ đặc trưng và sự bền bỉ, trăn trở với nhân dân, với đất nước, nhà thơ Thanh Thảo đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Ông là một biểu tượng của thi ca Việt Nam, và hành trình thơ của ông sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ nhà thơ và người đọc sau này.