Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội vừa ban hành Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thành phố. Nghị quyết này bao gồm 6 chương và 24 điều, quy định về thẩm quyền thành lập, trình tự, thủ tục thành lập, tổ chức, hoạt động, biện pháp quản lý và các chính sách ưu đãi đối với trung tâm công nghiệp văn hoá.

Lĩnh vực hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa bao gồm một hoặc một số ngành công nghiệp văn hoá như quảng cáo, kiến trúc, phần mềm và các trò chơi giải trí, thủ công mỹ nghệ, thiết kế, điện ảnh, xuất bản, thời trang, nghệ thuật, biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm, truyền hình và phát thanh, du lịch văn hoá, văn hóa ẩm thực.

Nguyên tắc thành lập, tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa phải bảo đảm hài hòa giữa bảo vệ và phát triển, phát huy tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô. Đồng thời, phải bảo đảm tính đa dạng, bình đẳng về văn hóa.

Trung tâm công nghiệp văn hóa tại bãi sông, bãi nổi sông Hồng và khu vực khác có lợi thế về vị trí không gian văn hóa phải phù hợp với quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch chung Thủ đô, quy hoạch phòng, chống lũ, quy hoạch đê điều và các quy hoạch khác có liên quan.

Hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa bao gồm sản xuất, kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp văn hóa; cung cấp dịch vụ cho thuê mặt bằng, hạ tầng kỹ thuật, cơ sở vật chất, trang thiết bị để phục vụ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá, dịch vụ tổ chức hoạt động trưng bày, biểu diễn, triển lãm và tổ chức sự kiện văn hóa khác; cung cấp dịch vụ hỗ trợ phân phối và tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ văn hoá, tổ chức không gian trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm văn hoá, xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm văn hóa trong nước và nước ngoài.

Bên cạnh đó, hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hỗ trợ hợp tác và phát triển; hoạt động khởi nghiệp, ươm tạo doanh nghiệp, đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hỗ trợ bảo vệ quyền sở hữu trí thuệ; hoạt động hỗ trợ thử nghiệm có kiểm soát đối với ý tưởng, sản phẩm, mô hình, công nghệ hoặc hoạt động văn hóa sáng tạo mới trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hợp tác quốc tế về công nghiệp văn hoá cũng được triển khai.

Nhà đầu tư thành lập Trung tâm công nghiệp văn hóa thực hiện việc đầu tư, xây dựng khai thác, vận hành hoặc hợp tác phát triển các hạng mục, sản phẩm, hoạt động văn hóa trong Trung tâm thông qua hình thức đầu tư trực tiếp, hợp tác công tư theo quy định của pháp luật và Nghị quyết.

Về biện pháp quản lý Trung tâm công nghiệp văn hoá, Nghị quyết quy định: Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ trong trung tâm công nghiệp văn hóa phải đăng ký thông tin hoạt động với Trung tâm, trường hợp hoạt động thuộc ngành, nghề kinh doanh có điều kiện thì phải có giấy phép theo quy định của pháp luật.

Việc thử nghiệm có kiểm soát công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới trong các ngành công nghiệp văn hóa được thực hiện theo quy định tại Điều 25 của Luật Thủ đô, quy định của HĐND, UBND Thành phố về thử nghiệm có kiểm soát.

Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh, cung cấp dịch vụ trong Trung tâm công nghiệp văn hóa được hưởng các ưu đãi hỗ trợ từ ngân sách của Thành phố, bao gồm kinh phí tham gia các chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch của Thành phố, hỗ trợ quảng bá, truyền thông về Trung tâm, sản phẩm, dịch vụ văn hóa hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực.

Cụ thể, Nghị quyết hỗ trợ 100% chi phí tư vấn, lệ phí đăng ký quyền sở hữu trí tuệ đối với công nghệ, sản phẩm văn hóa nhưng không vượt quá 50 triệu đồng/ hồ sơ đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Đối với các sự kiện, hoạt động văn hoá, nghệ thuật trong Trung tâm được hưởng các hỗ trợ 100% kinh phí quảng bá, truyền thông về sự kiện, hoạt động văn hóa nghệ thuật trên các phương tiện thông tin, truyền thông Thành phố; 40% kinh phí tổ chức, sản xuất chương trình nhưng không quá 200 triệu đồng cho 1 sự kiện, hoạt động.

Nghị quyết cũng yêu cầu bảo đảm tối thiểu 70% các hoạt động sản xuất, kinh doanh đăng ký trong trung tâm công nghiệp văn hóa thuộc các ngành, lĩnh vực công nghiệp văn hoá, bao gồm cả hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực.

Phát triển công nghiệp văn hóa tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong lĩnh vực văn hóa và hạ tầng nghệ thuật biểu diễn. Ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Truyền thông Lê, đã chia sẻ về những giải pháp thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này trong một cuộc phỏng vấn gần đây với Nhân Dân cuối tuần.

Nghệ thuật biểu diễn tại Việt Nam được xem là một yếu tố cốt lõi của công nghiệp văn hóa. Tuy nhiên, hạ tầng phục vụ cho lĩnh vực này, từ địa điểm biểu diễn đến các yếu tố kỹ thuật, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển. Ông Vinh cho biết rằng việc xây dựng nhà hát trong quá khứ thường chỉ tập trung phục vụ cho một vài bộ môn, loại hình nghệ thuật cụ thể. Điều này đã làm hạn chế sự phát triển và hội nhập của các bộ môn nghệ thuật. Kết quả là nhiều chương trình nghệ thuật giàu tính sáng tạo và kết hợp nhiều loại hình khác nhau không thể đạt được chất lượng như mong muốn do hạn chế về cơ sở vật chất.

Một ví dụ điển hình là Nhà hát Lớn Hà Nội, một di sản kiến trúc thời Pháp thuộc, nhưng không thể đáp ứng yêu cầu đổi mới liên tục của các chương trình hiện đại, đặc biệt là các đại nhạc hội. Tại Hà Nội, Trung tâm Hội nghị Quốc gia có sân khấu trong nhà với sức chứa hơn 3.000 người, nhưng sân khấu lại không đủ rộng để phục vụ nhiều loại hình nghệ thuật. Ông Vinh đề xuất rằng để thu hút khán giả đến với các chương trình nghệ thuật, cần có sự sáng tạo không ngừng của các đơn vị tổ chức và nghệ sĩ biểu diễn.

Các thiết chế phục vụ biểu diễn trong tương lai cần được thiết kế theo hướng đa năng và linh hoạt. Một nhà hát hiện đại không chỉ phục vụ một vài loại hình nghệ thuật mà cần có khả năng tổ chức nhiều sự kiện và chương trình khác nhau. Việt Nam nên phát triển các khu tổ hợp văn hóa, nơi có sân khấu biểu diễn là một phần trong hệ sinh thái đô thị, bao gồm bảo tàng, khu triển lãm, nhà hàng, cà phê và dịch vụ giải trí. Điều này sẽ tạo ra sức sống cho các không gian biểu diễn và mang lại nhiều trải nghiệm cho công chúng.

Về vấn đề nhân lực, ông Vinh cho rằng cần có cơ chế hợp tác công tư rõ ràng và hiệu quả hơn. Nhà nước cần có chiến lược đầu tư xây dựng hạ tầng và đào tạo nhân lực, đồng thời giao cho các đơn vị tư nhân đảm nhiệm phần khai thác và vận hành. Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ các đơn vị nghệ thuật tư nhân, giúp họ tiếp tục phát triển và cống hiến cho công chúng.

Nhà nước cần đóng vai trò kiến tạo, tạo ra các thiết chế văn hóa như nhà hát, rạp biểu diễn trong quy hoạch đô thị và thu hút doanh nghiệp đầu tư vào thiết chế biểu diễn nghệ thuật. Ông Vinh cũng nhấn mạnh rằng cần đổi mới tư duy kiểm duyệt theo hướng hỗ trợ sáng tạo thay vì kiểm soát hình thức. Cần quan tâm đến đào tạo nguồn nhân lực kế cận trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn và có chiến lược dài hạn giúp các nhà hát do nhà nước quản lý trở thành trung tâm kết nối sáng tạo nghệ thuật.

Liên quan đến các chính sách hỗ trợ, Nhân Dân đã có những bài viết phân tích sâu về các vấn đề liên quan. Bạn đọc có thể tham khảo thêm tại https://www.nhandan.vn để có thêm thông tin chi tiết.

Tái cấu trúc văn hóa vùng: Cơ hội cho tăng trưởng và định vị thương hiệu

Quá trình sắp xếp, hợp nhất các địa phương không chỉ giúp tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối quản lý mà còn mở ra cơ hội chiến lược sâu sắc: tái cấu trúc không gian phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa – nơi công nghiệp sáng tạo có thể trở thành động lực tăng trưởng mới.

Không gian sáng tạo chiến lược

Các địa phương sau khi được sắp xếp không chỉ mở rộng về diện tích, dân số và nguồn lực, mà còn mở ra khả năng sử dụng các giải pháp sáng tạo nhằm bảo vệ, phát huy sự đa dạng của các biểu đạt văn hóa, tạo động lực định hình những trung tâm văn hóa – kinh tế mới, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững trên nền tảng bản sắc địa phương.

Lấy ví dụ từ Lâm Đồng

Lâm Đồng sau hợp nhất với các tỉnh Bình Thuận và Đắk Nông trở thành địa phương có diện tích lớn nhất cả nước, đồng thời sở hữu không gian văn hóa phong phú, từ cồng chiêng Tây Nguyên, hệ sinh thái rừng – biển, đến các di tích khảo cổ và lễ hội dân gian đặc sắc. TP Đà Lạt hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân của hệ sinh thái công nghiệp văn hóa mới, kết nối âm nhạc, du lịch, thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật đương đại và truyền thông sáng tạo thành chuỗi giá trị đặc trưng.

Thách thức và giải pháp

Quá trình hợp nhất các địa phương cũng đặt ra một số thách thức, ví dụ như việc Đà Lạt đã được công nhận là thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO ở lĩnh vực âm nhạc, hay Hội An ở lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian, nay từ thành phố được chuyển thành “phường”. Do đó, rất cần có những giải pháp linh hoạt và kịp thời để đảm bảo duy trì tư cách thành viên của Đà Lạt, Hội An trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO.

Hướng tới tương lai

Sắp xếp các đơn vị hành chính là cơ hội để các tỉnh, thành phố tái thiết tầm nhìn phát triển, trong đó công nghiệp văn hóa là một trụ cột mới. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền trong quy hoạch và điều phối chiến lược; sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ngành; sự đồng hành của cộng đồng sáng tạo, chuyên gia, nhà đầu tư; cùng vai trò lan tỏa của truyền thông…

Công nghiệp văn hóa đang ngày càng khẳng định vai trò của mình trong nền kinh tế. Khi các giá trị văn hóa, di sản và nghệ thuật được khai thác hiệu quả, chúng không chỉ tạo ra lợi nhuận mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành khác. Trong đó, điện ảnh là một ngành công nghiệp văn hóa đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao, từ quy trình sản xuất, phát hành đến chiến lược tiếp thị.

Nhìn lại quá trình phát triển của điện ảnh Việt Nam, có thể thấy rằng sự chuyển đổi từ mô hình sản xuất theo đặt hàng sang mô hình thương mại hóa đã mang lại những kết quả đáng kể. Việc các nhà sản xuất tư nhân tham gia vào thị trường đã tạo ra sự cạnh tranh và thúc đẩy sự sáng tạo, dẫn đến việc xuất hiện những bộ phim đạt doanh thu cao.

Điện ảnh không chỉ là một ví dụ về việc khai thác thành công các giá trị văn hóa mà còn là một minh chứng cho thấy tiềm năng của các lĩnh vực khác trong công nghiệp văn hóa. Du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, thời trang… cũng đã chứng minh khả năng tạo ra giá trị lợi nhuận lớn khi được khai thác đúng cách.

Để “lấy văn hóa nuôi văn hóa”, cần có một lộ trình rõ ràng và chiến lược phù hợp. Nhà nước cần xây dựng hành lang pháp lý, hoạch định chính sách và ban hành cơ chế khuyến khích phát triển. Đồng thời, việc kiến tạo một hệ sinh thái văn hóa bền vững cũng là điều cần thiết để đảm bảo sự phát triển lâu dài của công nghiệp văn hóa.

Khi văn hóa trở thành một lĩnh vực có khả năng sinh lợi và có chỗ đứng rõ nét trong đời sống xã hội cũng như nền kinh tế, “lấy văn hóa nuôi văn hóa” sẽ không còn là một khẩu hiệu mà trở thành hiện thực sống động.

Hanoi Rock City (HRC), một trong những “thánh địa” indie tại Hà Nội, vừa thông báo sẽ khép lại hành trình 15 năm hoạt động vào tháng 12-2025. Lý do được đưa ra là hợp đồng thuê địa điểm đã kết thúc. Đây có thể là hệ quả của một quá trình được xem là sự “sụp đổ” của mô hình không gian thực hành sáng tạo khi từ trước đó khá lâu, các buổi biểu diễn ở HRC đã liên tục bị hoãn hoặc hủy bỏ.

Sự kết thúc của HRC được xem là cú sốc với những người đang muốn bắt đầu với con đường sáng tạo nghệ thuật, nhất là âm nhạc. Việc này tuy không gây nhiều bất ngờ cho những người am hiểu lĩnh vực này vì dù có nhiều hoài bão nhưng HRC cũng không nằm ngoài bài toán kinh tế để duy trì các tổ hợp hay không gian thực hành sáng tạo.

Thực tế, phần lớn những địa điểm này được giới trẻ cùng đam mê, khát vọng sáng tạo thành lập và kết nối. Tuy nhiên, trên con đường đi đến thành công không phải ai cũng có thể trụ được khi vừa làm việc toàn thời gian để chu toàn cuộc sống cá nhân, gia đình, vừa gồng gánh các không gian giàu cảm xúc nhưng ít lợi nhuận này.

Yếu tố kinh tế là một trong những thách thức lớn nhất đối với các không gian thực hành sáng tạo nghệ thuật. Một vị trí thuận tiện, một mặt bằng đẹp có thể mang về lợi nhuận hấp dẫn nếu chuyển qua khai thác kinh doanh ẩm thực, cao ốc văn phòng… Tuy nhiên, với một không gian thực hành sáng tạo nghệ thuật, đòi hỏi gia tăng doanh thu, lợi nhuận một sớm một chiều là hoàn toàn không thể.

Không chỉ HRC, nhiều tổ hợp, không gian thực hành nghệ thuật tại TPHCM cũng từng đóng cửa sau thời gian hoạt động. Sự “chưa nở đã vội tàn” của các không gian sáng tạo này có thể được lý giải bằng việc hiện chưa có căn cứ pháp lý đặc thù nào dành cho hoạt động này.

Đối với các không gian có tính nghiên cứu phát triển, thử nghiệm, việc đóng thuế thật sự là một thách thức lớn. Hiểu rõ tầm quan trọng của không gian thực hành sáng tạo nghệ thuật, ngay sau khi Chiến lược Phát triển ngành công nghiệp văn hóa được UBND TPHCM phê duyệt, Sở VH-TT thành phố đã đề xuất thành lập Trung tâm Phát triển công nghiệp văn hóa TPHCM.

Đây được xem như một trung tâm khởi nghiệp trong lĩnh vực sáng tạo, hỗ trợ người thực hành nghệ thuật và kết nối công chúng. Để có sản phẩm nghệ thuật sáng tạo đóng góp vào GRDP của thành phố, chúng ta cần có người thực hành, công chúng đón nhận, hình thành các bước từ cơ bản đến chuyên nghiệp của một ngành công nghiệp.