Trong thời gian gần đây, lực lượng chức năng tại TP.HCM đã phát hiện và xử lý nhiều vụ việc liên quan đến sản xuất và buôn bán thuốc, thực phẩm chức năng giả. Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã tiến hành khảo sát về việc thực hiện chính sách pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả tại thành phố.

TP.HCM hiện có hơn 9,9 triệu dân và sau khi sáp nhập, dân số đã đạt khoảng 13,7 triệu người. Trên địa bàn thành phố có 164 bệnh viện công lập cùng hàng chục ngàn cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm và thực phẩm. Đây cũng là đầu mối phân phối thuốc lớn cho cả nước.

Nhiều vụ vi phạm liên quan đến thuốc, thực phẩm giả đã được phát hiện. Báo cáo của Sở Y tế TP.HCM cho biết, trong thời gian vừa qua, Công an TP.HCM đã kịp thời phát hiện, xử lý 9 vụ vi phạm. Đáng chú ý, đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, thu giữ 1.164 thùng thuốc thành phẩm và nguyên liệu dùng để điều trị các bệnh về xương khớp, trĩ, phong ngứa…

Ngoài ra, còn thu giữ gần 1.600kg bột nguyên liệu không rõ nguồn gốc, xuất xứ để sản xuất thuốc chữa bệnh giả, hàng trăm ký nguyên liệu bao bì, nhãn hiệu, vỏ hộp thuốc các loại cùng dây chuyền, máy móc sản xuất thuốc… Thuốc giả được đem đi tiêu thụ chủ yếu tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ thông qua các xe vận chuyển hàng hóa tuyến miền Tây – TP.HCM.

Tháng 1-2024, Công an TP.HCM đã phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương (cũ) bắt quả tang 1 cơ sở thực hiện hành vi sản xuất sữa giả tại TP Dĩ An (cũ). Tổng trị giá khoảng 14 tỉ đồng. Kẻ làm hàng giả đã tổ chức sản xuất và buôn bán sữa giả các nhãn hiệu của Công ty Abbott, gồm: Ensure, Ensure Gold, Glucerna….

Từ tháng 1-2024 đến tháng 6-2025, Sở Y tế và phòng y tế quận, huyện, TP Thủ Đức (cũ) đã kiểm tra 7.739 cơ sở kinh doanh dược, xử lý 92 cơ sở vi phạm. Trong đó, phát hiện và xử lý vi phạm về buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại lĩnh vực dược là 36 cơ sở.

Ông Nguyễn Hoài Nam, phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, nhận định việc sản xuất, buôn bán thuốc giả, thực phẩm giả là một hoạt động phi pháp nhưng mang lại lợi nhuận cao. Tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả hiện nay diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi.

Quá trình sản xuất thuốc giả bố trí cùng lúc tại nhiều địa điểm, sử dụng mạng xã hội hoặc ứng dụng giao hàng tận nhà để mua hoặc bán nhằm che giấu địa điểm. Bên cạnh đó, khu vực sản xuất thường đặt tại các khu vực nhà không số, ít người qua lại, vùng ngoại ô hoặc núp bóng dưới hoạt động sản xuất của các công ty bình phong để tránh sự chú ý của người dân và cơ quan chức năng.

Sở Y tế TP.HCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Bộ Y tế sớm hoàn thiện quy hoạch hệ thống kiểm nghiệm để tăng cường công tác kiểm tra chất lượng thuốc, thực phẩm. Bộ Tài chính hướng dẫn các địa phương xây dựng kho lưu giữ, bảo quản tang vật, vật chứng cho các lực lượng chức năng để phục vụ công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Làn sóng “thanh lọc” mạnh mẽ trong ngành dược phẩm và mỹ phẩm

Trong 5 tháng đầu năm 2025, ngành dược phẩm và mỹ phẩm Việt Nam đã trải qua một giai đoạn “thanh lọc” chưa từng có tiền lệ. Theo số liệu từ Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), hàng trăm phiếu công bố thuốc và mỹ phẩm đã bị thu hồi do các vi phạm hoặc sai sót trong hồ sơ.

Tính riêng tháng 5, gần 300 phiếu công bố mỹ phẩm nhập khẩu đã bị thu hồi, phần lớn là các thương hiệu nổi tiếng. Ngoài ra, Sở Y tế TPHCM cũng vừa thu hồi 70 số công bố liên quan đến mỹ phẩm, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu, và thực phẩm chức năng bị “phù phép” thành thiết bị y tế để lách luật.

So với năm 2024, khi Cục Quản lý Dược chỉ thu hồi khoảng 500 số tiếp nhận mỹ phẩm nhập khẩu theo đề nghị của doanh nghiệp và hơn 100 số khác do vi phạm, số lượng doanh nghiệp xin rút số tiếp nhận trong 5 tháng đầu năm 2025 đã gần bằng cả năm trước.

Việc các doanh nghiệp đồng loạt xin rút phiếu công bố khiến dư luận lo ngại về việc né tránh trách nhiệm hoặc che giấu vi phạm trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra hậu mãi và chống buôn lậu.

Theo lãnh đạo Bộ Y tế, dù doanh nghiệp rút số tiếp nhận, họ vẫn sẽ bị xử lý nếu phát hiện vi phạm. Ngược lại, những doanh nghiệp lợi dụng việc rút số để trốn hậu kiểm sẽ bị giám sát chặt chẽ.

Hàng chục giấy đăng ký thuốc hết hạn cùng hàng trăm phiếu công bố mỹ phẩm bị thu hồi không chỉ cảnh báo về chất lượng sản phẩm mà còn đặt câu hỏi về năng lực quản lý và trách nhiệm của doanh nghiệp.

Thực trạng cho thấy hệ thống pháp lý vẫn còn những lỗ hổng khi quy trình xét duyệt hồ sơ còn mang tính hình thức, thiếu kiểm chứng thực tế. Nhiều hồ sơ được cấp phép dựa trên giấy tờ mà không qua thẩm định độc lập hay kiểm tra tại chỗ.

Để thị trường dược phẩm và mỹ phẩm an toàn, cần nâng cao ý thức trách nhiệm của nhà quản lý, đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp và quyền được biết của người tiêu dùng.

Việc thanh lọc thị trường là cần thiết nhưng chưa đủ nếu chỉ dừng lại ở việc phát hiện và thu hồi sản phẩm vi phạm. Cần có một hệ thống giám sát chặt chẽ từ gốc với quy trình xét duyệt nghiêm túc và cơ chế hậu kiểm minh bạch.