Trong nửa đầu năm 2025, các cảng hàng không Việt Nam đã phục vụ 59,7 triệu lượt khách, và trong năm 2024, ngành hàng không đã đạt mốc 110 triệu lượt hành khách. Với giả định trung bình mỗi người mất từ 3-4 phút cho các thủ tục tại sân bay, từ kiểm tra an ninh, soi chiếu hành lý đến làm thủ tục xuất nhập cảnh, tổng thời gian lãng phí ước tính có thể lên tới 5,5-7,3 triệu giờ.

Tính dựa trên GDP bình quân đầu người năm 2024 là 115 triệu đồng và giả sử một người lao động làm việc khoảng 2.000 giờ mỗi năm, giá trị gia tăng trung bình của một giờ lao động là 57.500 đồng. Do đó, thời gian mất 3-4 phút có giá trị kinh tế từ 2.875 đến 3.833 đồng mỗi hành khách. Khi tính toán với tổng số lượt khách, mức lãng phí toàn xã hội rơi vào khoảng từ 316 – 422 tỉ đồng mỗi năm, một con số không hề nhỏ. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng phải ưu tiên hiện đại hóa thủ tục sân bay trong chính sách tiết kiệm nguồn lực xã hội và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Việc kiểm tra an ninh tại sân bay là một phần quan trọng trong hành trình bay, nhưng các quy định hiện tại như cởi giày, thắt lưng, áo khoác, mũ và đặt thiết bị điện tử ra khay riêng để kiểm tra có thể gây phiền hà cho hành khách. Trên thế giới, nhiều sân bay đã áp dụng công nghệ hiện đại để giảm thiểu các quy định này. Tại Mỹ, việc bắt buộc cởi giày khi qua cửa an ninh đã được hủy bỏ từ tháng 7-2025. Tương tự, các chương trình như TSA PreCheck đã cho phép hành khách được miễn việc cởi giày, tháo laptop, hoặc cởi áo khoác.

Ở Việt Nam, hầu hết sân bay quốc tế và nội địa vẫn đang áp dụng quy định yêu cầu hành khách cởi giày, tháo thắt lưng, bỏ hết thiết bị điện tử vào khay để kiểm tra. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ kiểm tra an ninh, việc dỡ bỏ quy định này hoàn toàn có thể thực hiện được nếu đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng an ninh hiện đại như máy soi CT, máy quét millimeter-wave và trí tuệ nhân tạo trong phân tích ảnh quét. Việc áp dụng các công nghệ này không chỉ giúp hành khách cảm thấy thoải mái hơn mà còn giúp xử lý lượng khách lớn trong thời gian ngắn hơn.

Dù vậy, cần phải nhìn nhận thực tế rằng Việt Nam vẫn chưa triển khai rộng rãi các công nghệ kiểm tra tiên tiến. Vì vậy, việc dỡ bỏ quy định hiện tại cần phải có phương án thay thế phù hợp để không gây rủi ro cho an ninh hàng không. Việc kiểm tra chặt chẽ tất cả hành khách, dù có phần phiền toái ở góc độ cá nhân nhưng vẫn sẽ mang lại lợi ích an toàn chung cho tất cả mọi người.

Một sự cố nghiêm trọng đã diễn ra trên chuyến bay DL1042 của Delta Airlines, xuất phát từ thành phố Atlanta và hướng đến Tucson. Một hành khách nữ đã bất ngờ có hành vi gây rối và tìm cách vào buồng lái. Cô ta thực hiện các hành động bất thường như cố gắng mở cửa thoát hiểm và tiến gần đến buồng lái của máy bay, với tuyên bố rằng cô ta nhận được chỉ dẫn từ Chúa để rời khỏi chuyến bay.

Trước hành động nguy hiểm này, một hành khách khác là cựu quân nhân Nicole Pruitt, 62 tuổi, đã nhanh chóng can thiệp và khống chế người phụ nữ gây rối. Bà Pruitt có 26 năm kinh nghiệm phục vụ trong quân đội Mỹ và từng nhận được nhiều huân chương vì thành tích xuất sắc. Ngay khi phát hiện ra tình huống bất thường, bà đã hành động kịp thời và quyết đoán.

Sự cố trên chuyến bay DL1042 đã được giải quyết khi bà Pruitt khống chế người phụ nữ gây rối cho đến khi phi hành đoàn có mặt hỗ trợ. Máy bay sau đó đã hạ cánh an toàn tại sân bay quốc tế Hartsfield-Jackson Atlanta. Tại đây, lực lượng chức năng đã chờ sẵn để tiếp nhận và điều tra vụ việc. Rất may là không có thương tích nào được ghi nhận và các hành khách còn lại đã được sắp xếp chuyến bay thay thế để tiếp tục hành trình của mình.

Hãng hàng không Delta Airlines đã đưa ra thông cáo báo chí, trong đó ghi nhận: Delta chân thành cảm ơn phi hành đoàn và các hành khách đã nhanh chóng kiểm soát tình huống. Chúng tôi xin lỗi vì sự gián đoạn này và cảm ơn sự kiên nhẫn của hành khách. Hiện tại, tình hình đang được điều tra và chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng.”

Hiện tại, danh tính của người phụ nữ gây rối chưa được công bố và vụ việc đang được lực lượng chức năng tiếp tục điều tra. Hành động dũng cảm của bà Pruitt đã lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội và được truyền thông Mỹ ca ngợi là ‘hình mẫu về tinh thần trách nhiệm công dân và lòng dũng cảm trên bầu trời’.

Ngày 20.7, hãng hàng không Alaska Airlines của Mỹ đã phải tạm dừng toàn bộ hoạt động bay do một sự cố công nghệ thông tin bí ẩn. Sự cố này không chỉ ảnh hưởng đến Alaska Airlines mà còn lan sang cả Horizon Air, công ty con của hãng này. Toàn bộ hệ thống bay của hai hãng đã phải tạm dừng hoạt động, gây ra sự bất tiện cho hàng nghìn hành khách trên khắp nước Mỹ.

Đến nay, Alaska Airlines vẫn chưa công bố nguyên nhân chính thức của sự cố. Tuy nhiên, những dấu hiệu ban đầu đang指向 một kẻ thù quen thuộc trong ngành hàng không: nhóm ransomware Scattered Spider. Đây không phải là cái tên xa lạ trong cộng đồng an ninh mạng, đặc biệt khi họ đã để lại dấu vết tại nhiều hãng hàng không khác trên thế giới.

Sự cố này một lần nữa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào an ninh mạng và có kế hoạch dự phòng toàn diện. Các hãng hàng không cần nhận ra rằng trong thời đại số, họ không chỉ là các công ty vận tải mà còn là các tổ chức công nghệ và do đó cần có cách tiếp cận tương ứng với an ninh mạng. Điều này không chỉ gồm việc bảo vệ hệ thống khỏi các cuộc tấn công, mà còn cần có khả năng phục hồi nhanh chóng khi sự cố xảy ra.

Hành khách dù dễ tính cũng sẽ khó tha thứ cho việc thiếu chuẩn bị và ứng phó kém hiệu quả. Sự cố của Alaska Airlines không phải là một câu chuyện riêng lẻ mà là một phần của bức tranh lớn hơn về tình trạng an ninh mạng trong ngành hàng không. Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến một loạt các cuộc tấn công nhắm vào các hãng hàng không trên khắp thế giới.

Có thể thấy, nguyên nhân sâu xa nằm ở chỗ ngành hàng không đã trải qua một cuộc cách mạng số hóa mạnh mẽ trong thập niên qua. Từ việc đặt vé trực tuyến, check-in tự động, đến quản lý hành lý và điều hành bay, hầu như mọi khía cạnh của hoạt động hàng không đều phụ thuộc vào công nghệ. Điều này tạo ra hiệu quả vượt trội nhưng cũng mở ra những lỗ hổng mới mà các tin tặc có thể khai thác.

Đằng sau những con số và báo cáo kỹ thuật là câu chuyện của hàng nghìn hành khách bình thường. Có thể là một gia đình đang mong chờ kỳ nghỉ đã lên kế hoạch từ lâu, một doanh nhân cần tham dự cuộc họp quan trọng, hay một sinh viên đang vội vã về thăm gia đình. Mỗi chuyến bay bị hủy không chỉ là một con số thống kê mà là hàng trăm câu chuyện cá nhân bị gián đoạn.

Hơn nữa, tác động kinh tế của những sự cố như thế này là rất lớn. Alaska Airlines không chỉ phải chịu chi phí trực tiếp từ việc hủy chuyến bay và đền bù hành khách, mà còn phải đối mặt với thiệt hại danh tiếng lâu dài. Trong một ngành cạnh tranh khốc liệt như hàng không, sự tin tưởng của khách hàng là tài sản quý giá nhất.