Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, việc lựa chọn ngành học đã trở thành một quyết định quan trọng cho tương lai. Mới đây, Viện CFA và Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York đã công bố những phát hiện mới về ngành tài chính và các ngành học khác. Những thông tin này đã giúp làm sáng tỏ sự thay đổi trong nhu cầu tuyển dụng và xu hướng nghề nghiệp.

Ngành tài chính, vốn được xem là ‘con đường vàng’ đến sự ổn định và thu nhập cao, đang dần mất vị thế trước các ngành học ít được chú ý như dinh dưỡng, xây dựng, nông nghiệp. Theo báo cáo của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, các ngành học đại học có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất tại Mỹ bao gồm: Khoa học dinh dưỡng (0,4%), Dịch vụ xây dựng (0,7%), Khoa học động thực vật (1%), Kỹ thuật xây dựng (1%), Giáo dục đặc biệt (1%), Nông nghiệp (1,2%), Giáo dục mầm non (1,3%), Kỹ thuật hàng không vũ trụ (1,4%), Điều dưỡng (1,4%), và Khoa học trái đất (1,5%).

Những số liệu này cho thấy các ngành STEM như khoa học máy tính, từng là điểm nóng tuyển dụng trong suốt giai đoạn hậu đại dịch, cũng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp cao. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học xã hội và nhân văn lại đang gia tăng. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang góp phần làm đảo lộn những định hướng nghề nghiệp truyền thống.

Nếu trước đây, các ngành công nghệ và tài chính được xem là ‘vùng đất hứa’ thì nay, nhu cầu về tư duy sáng tạo, khả năng giao tiếp, xử lý tình huống – những kỹ năng đặc trưng của khối ngành nhân văn – lại ngày càng được đề cao. Ông Peter Watkins, Giám đốc cao cấp phụ trách chương trình đại học của Viện CFA, cho rằng AI đang thay đổi cả giá trị của tấm bằng đại học.

Ông Robert Goldstein, Giám đốc vận hành của tập đoàn BlackRock, cũng thẳng thắn thừa nhận công ty đang ưu tiên tuyển dụng sinh viên các ngành như lịch sử, văn học Anh – những người có khả năng tư duy tổng hợp, phân tích sâu sắc và linh hoạt trong môi trường công nghệ biến đổi. Trong bối cảnh AI dần đảm nhiệm các công việc mang tính kỹ thuật, khả năng ‘làm người’ – với tư duy phản biện, sáng tạo và cảm xúc – trở thành lợi thế cạnh tranh mới.

Lựa chọn ngành học cần cân bằng giữa đam mê và thực tế. Kết quả khảo sát và số liệu thực tế đều cho thấy sinh viên ngày nay ngày càng thực tế hơn trong việc lựa chọn ngành học. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chỉ nên chọn ngành ‘hot’. Ngược lại, những ngành tưởng chừng ít ‘ăn khách’ lại đang khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong kỷ nguyên AI.

Thị trường lao động đang không ngừng biến động. Một ngành có thể là ‘ngôi sao’ hôm nay nhưng trở nên dư thừa chỉ sau vài năm. Chính vì vậy, các bạn trẻ cần hiểu rõ thế mạnh, sở thích của bản thân, đồng thời cập nhật thường xuyên thông tin về nhu cầu nhân lực và xu hướng nghề nghiệp trong tương lai.

Chọn ngành học không chỉ là bước khởi đầu cho sự nghiệp, mà còn là quyết định chiến lược về đầu tư cá nhân. Trong bối cảnh AI và công nghệ số đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động, một tấm bằng đại học chỉ phát huy giá trị khi nó được lựa chọn dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa đam mê, năng lực cá nhân và hiểu biết thực tế về xu hướng nghề nghiệp.

Học sinh, sinh viên cần hướng tới sự linh hoạt, khả năng thích ứng và tư duy dài hạn – những yếu tố ngày càng được các nhà tuyển dụng đánh giá cao. Sự thay đổi trong nhu cầu tuyển dụng và xu hướng nghề nghiệp đang mở ra những cơ hội mới cho những ai sẵn sàng thích ứng và đổi mới.

Vấn đề xét tuyển đại học năm 2025 đang trở nên nóng khi nhiều trường đại học hàng đầu thông báo giảm hoặc không xét tuyển tổ hợp C00. Việc này gây ra sự lo lắng cho thí sinh và đặt ra câu hỏi về tương lai của khối ngành khoa học xã hội.

Ngày 4-6, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) công bố chỉ xét 9/28 ngành cho tổ hợp C00. So với năm 2024, trường đã không dùng tổ hợp C00 để xét cho 17 ngành, bao gồm Báo chí, Công tác xã hội, Tâm lý học, Văn hóa học, Việt Nam học, Xã hội học…

Trước đó, các trường như Trường Đại học Mở Hà Nội, Trường Đại học Luật (Đại học Quốc gia Hà Nội), Trường Đại học Thủ đô Hà Nội, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cũng thông báo bỏ xét tuyển tổ hợp C00 ở nhiều ngành so với năm 2024 trở về trước.

Thống kê cho thấy, trong số liệu đăng ký dự thi tốt nghiệp THPT năm 2025, 3 môn trong tổ hợp C00 dẫn đầu về lượng thí sinh đăng ký. Môn Ngữ văn có 1.151.687 thí sinh, môn Lịch sử có 499.357 thí sinh, và môn Địa lý có 494.081 thí sinh. Điều này cho thấy gần 50% thí sinh chọn thi Lịch sử và Địa lý, hai môn tự chọn.

Việc các trường đại học đột ngột bỏ xét tuyển tổ hợp C00 trong năm 2025 sẽ ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của thí sinh, đặc biệt là những học sinh có đam mê và tố chất với các môn khoa học xã hội.

Một câu hỏi đặt ra là liệu việc loại bỏ tổ hợp C00 có phải là một quyết định hợp lý. Trong khi ngoại ngữ và kỹ năng phân tích định lượng là cần thiết, việc xem nhẹ hoặc loại bỏ tổ hợp C00 có thể gây ra hệ lụy tiêu cực cho giáo dục nhân văn.

Xã hội cần các nhà quản lý giáo dục và các trường đại học có cách nhìn cân bằng và thấu đáo hơn. Cần có chiến lược để trân trọng và phát huy thế mạnh của mọi khối thi, đảm bảo cánh cửa đại học luôn rộng mở cho tài năng đa dạng.

Cần có sự rà soát và điều chỉnh để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo công bằng cho thí sinh. Việc đổi mới và cải cách giáo dục luôn cần thiết, nhưng cần tính toán đến quyền lợi của các đối tượng liên quan.