Nghệ sĩ thị giác và nhiếp ảnh gia Phan Quang đã giới thiệu ‘Sóng vỗ cát trời’, một dấu ấn đặc biệt đánh dấu lần đầu tiên mở xưởng tại Hà Nội. Tại đây, tiếng nói nghệ thuật được thể hiện qua sự im lặng sâu sắc, thông qua những khung hình trầm mặc được nghệ sĩ trải nghiệm bằng chính thân thể và cảm xúc của mình.

Trước đây, Phan Quang đã nổi tiếng với những tác phẩm nhiếp ảnh đương đại, thường sử dụng ngôn ngữ nhiếp ảnh dàn dựng. Tuy nhiên, trong lần mở xưởng này, nam nghệ sĩ đã giới thiệu tác phẩm của mình một cách rộng hơn, bao gồm cả video art và sắp đặt.

Phan Quang đã chọn cách tiếp cận thể nghiệm, lấy chính bản thân mình làm người mẫu, làm công cụ để khám phá những biến động của cảm xúc khi buộc nó phải đối mặt với ‘những nỗi sợ kinh hoàng’. Khi tác phẩm được khởi sinh từ quá trình chuyển hóa cảm xúc bên trong, nghệ sĩ không còn đơn thuần là người sáng tạo, mà trở thành người dẫn dắt, âm thầm mở ra những cánh cửa nội tâm cho người xem.

Tác giả không áp đặt một cách hiểu, mà gieo vào không gian những mảnh cảm xúc chân thật, để mỗi khán giả, bằng sự đồng cảm và trải nghiệm riêng sẽ tự tìm lấy cho mình một tầng ý nghĩa. Sự thẩm thấu vì thế mang tính cá nhân sâu sắc, không đồng nhất, nhưng luôn gợi mở và chạm đến điều gì đó rất người, rất thật.

‘Sóng vỗ cát trời’ mang tới ba tác phẩm chủ đạo, trong đó có hai video art dài khoảng 10 phút và một bức ảnh nghệ thuật được trưng bày trong một không gian được thiết kế tối giản. Tất cả mở ra một khoảng lặng hiếm có, khiến người xem buộc phải dừng lại và lắng nghe chính mình.

Bước vào không gian nghệ thuật đó, người xem sẽ thưởng thức tác phẩm ‘Bản dạng đầu tiên’. Tác phẩm là bức ảnh chụp cá nhân của tác giả nhưng đã bị cắt bung ra và được dán lên kính, thông qua những vết cắt, người xem có thể thấy, có thể soi chính mình.

Ở các không gian sắp đặt tiếp theo, tác phẩm ‘Sóng vỗ cát trời’ và ‘Dần chìm’, nghệ sĩ và cơ thể của anh hiện lên như một nhân vật cô độc giữa thiên nhiên: trần trụi, không phòng bị, không che chắn. Nghệ sĩ đối diện trực diện với những mênh mông khôn lường và những lực lượng nguyên sơ đầy dữ dội của tự nhiên: sóng không ngừng vỗ, gió không ngừng thổi, nắng thiêu đốt, sức nén âm ỉ của cát và cả sự hủy diệt âm thầm của nước.

Nói về cảm giác khi thực hiện các tác phẩm, nghệ sĩ Phan Quang chia sẻ: ‘Đó là những trải nghiệm thực thụ, cảm giác tự chôn kinh hoàng, hay đắm mình dưới dòng nước vô định, tôi chứng kiến những nỗi sợ ập đến và trải nghiệm sự tận cùng của kiệt sức. Nhưng sau trải nghiệm ấy, tôi cảm thấy mình như được gột rửa – nhẹ nhõm, sạch sẽ, như thể vừa bước sang một trạng thái khác, một chương mới trong hành trình của chính mình. Khi đã chạm đáy, thì cũng là lúc bắt đầu trỗi dậy’.

Các tác phẩm cho thấy sự bứt phá thầm lặng của Phan Quang trong nghệ thuật sắp đặt. ‘Sóng vỗ cát trời’ không chỉ là một cuộc trưng bày nghệ thuật đơn thuần, mà còn là một hành trình nội tâm, nơi nghệ thuật cất tiếng từ sự im lặng, từ thân thể và nỗi đau, để rồi người nghệ sĩ nhận ra: Đáy của khổ đau là nơi có hạt mầm hạnh phúc.

Đây là lần mở xưởng quan trọng trong hành trình nghệ thuật của Phan Quang. Trong những năm gần đây công chúng có thể thấy anh tương đối âm thầm, nhưng qua các tác phẩm lần này, có thể thấy một Phan Quang đang rất trăn trở, với mong muốn tìm một hướng đi, cách thực hành nghệ thuật ở khía cạnh mới.

Nghệ sĩ Phan Quang bộc bạch rằng bản thân đã thực sự tìm ra cách thể hiện của cá nhân, đây cũng là sự đánh dấu một chuỗi dài hơi trong việc chuyển đổi cách thực hành tác phẩm của chính mình.

Các tác phẩm thu hút sự quan tâm của đông đảo người yêu nghệ thuật. Giám tuyển Nguyễn Thế Sơn nhận định, các tác phẩm trong ‘Sóng vỗ cát trời’ cũng là những tác phẩm ý nhiệm nhiếp ảnh nhưng nó bắt đầu có sự mở rộng, nó mang tính thực hành nhiều hơn và nó giống như những tác phẩm đa nghĩa về hình ảnh động.

Theo ông Sơn, các tác phẩm gợi cho người xem những tín hiệu về mặt thị giác, giúp họ có thể giải mã nó bằng kinh nghiệm của bản thân. Tác phẩm không cố gắng trình diễn một câu chuyện gì cả, nó giống như cảm giác của người nghệ sĩ, thậm chí nó còn hơi mang tính siêu thực, cho thấy sự thực hành về nhiếp ảnh nghệ thuật hướng tới sự phản chiếu về mặt tâm hồn nhiều hơn.

Việc tạo ra những trình diễn đa nghĩa không chỉ mở rộng khả năng tiếp nhận của người xem, mà còn mang đến cho họ những trải nghiệm chân thực, gần như đồng cảm trực tiếp với nội tâm của người nghệ sĩ. Nó góp phần cho thấy, trong bối cảnh xã hội đầy biến động, nơi con người thường xuyên bị cuốn vào vòng xoáy của bất an và hoài nghi, người nghệ sĩ đã không đứng ngoài thực tại, mà dấn thân vào đó, để những gì họ cảm nhận cũng vang vọng trong tâm trí khán giả.

‘Sóng vỗ cát trời’ là một bước ngoặt không chỉ với nghệ sĩ Phan Quang mà còn với người xem – khi nghệ thuật trở thành một cánh cửa mở ra cảm xúc sâu thẳm, nơi mỗi khổ đau đều tiềm tàng một mầm sống. Giống như một nốt lặng giữa những náo động thị giác của đời sống đô thị, ở đó, người xem như được nhắn nhủ rằng: có thể, hạnh phúc đôi khi không nằm đâu xa, mà ngay dưới đáy của nỗi đau ta từng né tránh.

Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội vừa ban hành Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thành phố. Nghị quyết này bao gồm 6 chương và 24 điều, quy định về thẩm quyền thành lập, trình tự, thủ tục thành lập, tổ chức, hoạt động, biện pháp quản lý và các chính sách ưu đãi đối với trung tâm công nghiệp văn hoá.

Lĩnh vực hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa bao gồm một hoặc một số ngành công nghiệp văn hoá như quảng cáo, kiến trúc, phần mềm và các trò chơi giải trí, thủ công mỹ nghệ, thiết kế, điện ảnh, xuất bản, thời trang, nghệ thuật, biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm, truyền hình và phát thanh, du lịch văn hoá, văn hóa ẩm thực.

Nguyên tắc thành lập, tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa phải bảo đảm hài hòa giữa bảo vệ và phát triển, phát huy tiềm năng, thế mạnh, giá trị văn hóa truyền thống mang bản sắc của Thủ đô. Đồng thời, phải bảo đảm tính đa dạng, bình đẳng về văn hóa.

Trung tâm công nghiệp văn hóa tại bãi sông, bãi nổi sông Hồng và khu vực khác có lợi thế về vị trí không gian văn hóa phải phù hợp với quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch chung Thủ đô, quy hoạch phòng, chống lũ, quy hoạch đê điều và các quy hoạch khác có liên quan.

Hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa bao gồm sản xuất, kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp văn hóa; cung cấp dịch vụ cho thuê mặt bằng, hạ tầng kỹ thuật, cơ sở vật chất, trang thiết bị để phục vụ cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá, dịch vụ tổ chức hoạt động trưng bày, biểu diễn, triển lãm và tổ chức sự kiện văn hóa khác; cung cấp dịch vụ hỗ trợ phân phối và tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ văn hoá, tổ chức không gian trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm văn hoá, xúc tiến thương mại và quảng bá sản phẩm văn hóa trong nước và nước ngoài.

Bên cạnh đó, hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hỗ trợ hợp tác và phát triển; hoạt động khởi nghiệp, ươm tạo doanh nghiệp, đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hỗ trợ bảo vệ quyền sở hữu trí thuệ; hoạt động hỗ trợ thử nghiệm có kiểm soát đối với ý tưởng, sản phẩm, mô hình, công nghệ hoặc hoạt động văn hóa sáng tạo mới trong các lĩnh vực công nghiệp văn hoá; hoạt động hợp tác quốc tế về công nghiệp văn hoá cũng được triển khai.

Nhà đầu tư thành lập Trung tâm công nghiệp văn hóa thực hiện việc đầu tư, xây dựng khai thác, vận hành hoặc hợp tác phát triển các hạng mục, sản phẩm, hoạt động văn hóa trong Trung tâm thông qua hình thức đầu tư trực tiếp, hợp tác công tư theo quy định của pháp luật và Nghị quyết.

Về biện pháp quản lý Trung tâm công nghiệp văn hoá, Nghị quyết quy định: Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ trong trung tâm công nghiệp văn hóa phải đăng ký thông tin hoạt động với Trung tâm, trường hợp hoạt động thuộc ngành, nghề kinh doanh có điều kiện thì phải có giấy phép theo quy định của pháp luật.

Việc thử nghiệm có kiểm soát công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới trong các ngành công nghiệp văn hóa được thực hiện theo quy định tại Điều 25 của Luật Thủ đô, quy định của HĐND, UBND Thành phố về thử nghiệm có kiểm soát.

Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh, cung cấp dịch vụ trong Trung tâm công nghiệp văn hóa được hưởng các ưu đãi hỗ trợ từ ngân sách của Thành phố, bao gồm kinh phí tham gia các chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch của Thành phố, hỗ trợ quảng bá, truyền thông về Trung tâm, sản phẩm, dịch vụ văn hóa hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực.

Cụ thể, Nghị quyết hỗ trợ 100% chi phí tư vấn, lệ phí đăng ký quyền sở hữu trí tuệ đối với công nghệ, sản phẩm văn hóa nhưng không vượt quá 50 triệu đồng/ hồ sơ đăng ký quyền sở hữu trí tuệ.

Đối với các sự kiện, hoạt động văn hoá, nghệ thuật trong Trung tâm được hưởng các hỗ trợ 100% kinh phí quảng bá, truyền thông về sự kiện, hoạt động văn hóa nghệ thuật trên các phương tiện thông tin, truyền thông Thành phố; 40% kinh phí tổ chức, sản xuất chương trình nhưng không quá 200 triệu đồng cho 1 sự kiện, hoạt động.

Nghị quyết cũng yêu cầu bảo đảm tối thiểu 70% các hoạt động sản xuất, kinh doanh đăng ký trong trung tâm công nghiệp văn hóa thuộc các ngành, lĩnh vực công nghiệp văn hoá, bao gồm cả hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực.

Trung Quốc thời cuối nhà Thanh là một giai đoạn đầy biến động và chuyển mình trong lịch sử. Những bức ảnh quý giá từ thời kỳ này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa và xã hội Trung Quốc trong giai đoạn chuyển giao mà còn cho thấy sự đối lập giữa nền văn hóa truyền thống hàng ngàn năm và những ảnh hưởng hiện đại từ phương Tây.

Thông qua ống kính của các nhiếp ảnh gia phương Tây và người Trung Quốc đương thời, chúng ta có thể nhìn thấy hình ảnh từ cuộc sống quyền quý trong cung điện cho đến cuộc sống bần hàn của thường dân. Những bức ảnh này tạo nên những khoảnh khắc quý giá, giúp thế hệ sau hình dung rõ nét hơn về một Trung Hoa vừa huy hoàng mà lại lạc lõng trong cơn biến động lịch sử.

Một trong những bức ảnh nổi tiếng nhất là hình ảnh của Đông Mai, tiểu thiếp của Lý Hồng Chương, một trọng thần cuối thời nhà Thanh. Bà được ca tụng là một trong những người phụ nữ đẹp nhất thời đại đó, với chiều cao ấn tượng 1m68 và vóc dáng cao ráo. Bức ảnh của bà gây ấn tượng mạnh, khiến nhiều người ngỡ ngàng thốt lên: Nếu thiếp của Lý Hồng Chương đã xinh đẹp như vậy, thì những các phi tần chắc chắn còn xuất sắc hơn nữa.

Những bức ảnh cuối thời Thanh thường được chụp trong thời kỳ loạn lạc, nghèo đói. Phần lớn người dân sống trong cảnh khó khăn, nghèo đói tràn lan, sự phân hóa giàu nghèo rất rõ rệt. Người giàu thường béo tốt, trong khi người dân nghèo lại hốc hác vì thiếu dinh dưỡng. Cuộc sống thực tế của các vị vương gia nhà Thanh không hề hào nhoáng như trên phim truyền hình. Bức ảnh của Túc Thân vương Thiện Kỳ cho thấy ngay cả tầng lớp quý tộc cũng ăn mặc giản dị hơn nhiều so với những gì được khắc họa trên phim ảnh.

Tục bó chân của phụ nữ thời Thanh là một tập tục đau lòng. Phụ nữ Mãn Châu, Mông Cổ và Tây Tạng không bó chân, trong khi phụ nữ Hán lại phổ biến tục lệ này. Bức ảnh một người phụ nữ đang rửa chân, bàn chân của bà không bị bó, cho thấy sự khác biệt văn hóa.

Hoàng hậu cuối cùng, Uyển Dung, toát lên vẻ đoan trang, quý phái, ngay cả khi đặt trong bối cảnh hiện đại cũng rất xinh đẹp. Dung mạo của bà thậm chí còn vượt trội hơn so với nhiều minh tinh hiện đại khiến người ta vừa ngưỡng mộ vừa ghen tị.

Một bức ảnh hiếm hoi chụp Từ Hy Thái Hậu, chụp từ trên lầu xuống, dường như Từ Hy Thái Hậu chưa phát hiện ra đang vui vẻ cười nói, đem lại một khoảnh khắc hiếm hoi về cuộc sống của vị thái hậu quyền lực.

Những bức ảnh này là những tài liệu quý giá giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc sống và văn hóa của Trung Quốc thời cuối nhà Thanh. Chúng ta có thể thấy sự thay đổi và chuyển mình của Trung Quốc trong giai đoạn này, cũng như sự đối lập giữa nền văn hóa truyền thống và những ảnh hưởng hiện đại.

Các nhiếp ảnh gia phương Tây và người Trung Quốc đương thời đã tạo nên những bức ảnh đáng nhớ, giúp chúng ta hình dung rõ nét hơn về cuộc sống của người dân Trung Quốc thời đó. Những bức ảnh này không chỉ có giá trị về lịch sử và văn hóa mà còn là những tác phẩm nghệ thuật đáng quý.

Trong thế giới nhiếp ảnh báo chí, có những cái tên đã trở thành huyền thoại, và nhà báo Lâm Hồng Long là một trong số đó. Ông không chỉ ghi lại những khoảnh khắc lịch sử mà còn truyền tải được tinh thần và cảm xúc của thời đại.

Nhà báo Lâm Hồng Long trong một lần được gặp Bác Hồ. Ảnh: TƯ LIỆU TTXVN

Khoảnh khắc vô giá

Nhà báo Lâm Hồng Long – một đời vì sự nghiệp báo chí

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, chúng tôi tìm đến căn nhà nơi nhà báo Lâm Hồng Long từng sống tại TP HCM, để tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của ông. Căn nhà này hiện là nơi ở của vợ ông, bà Phạm Thị Tính và người con gái thứ 2. Bà Tính năm nay đã 85 tuổi, trí nhớ không còn minh mẫn. Vậy mà khi nghe nhắc đến tên chồng, đôi mắt bà sáng lên.

Người con gái của nhà báo Lâm Hồng Long – bà Lâm Lan Phương, đã ngoài 60 tuổi – mang ra tập ảnh cũ, trong đó có bức “Bác Hồ bắt nhịp bài ca Kết đoàn”. Bức ảnh này được xem là ghi lại khoảnh khắc vô giá vì chỉ được bấm máy lần duy nhất.

Theo lời kể của nhà báo Đinh Chương (1932-2016) – người cùng tác nghiệp với nhà báo Lâm Hồng Long vào đêm 10-9-1960 tại Công viên Bách Thảo, TP Hà Nội – thời điểm này diễn ra liên hoan văn nghệ chào mừng thành công Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng.

Bà Phạm Thị Tính (bìa phải) và con gái Lâm Lan Phương gìn giữ bức ảnh “Bác Hồ bắt nhịp bài ca Kết đoàn”. Ảnh: Ý LINH

Di sản để lại

Cố nhà báo – nghệ sĩ nhiếp ảnh Lâm Hồng Long đã để lại một kho tư liệu hình ảnh quý giá, khiến thời gian như dừng lại, để thế hệ sau có thể nhìn thấy, cảm nhận và thấu hiểu về một phần của hành trình đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước.

Nhà báo Lâm Hồng Long từng nhiều lần chụp hình Bác Hồ bằng tất cả sự tôn kính. Ông cũng từng bắt trọn ánh nhìn quyết liệt của các vị tướng lĩnh, nhà cách mạng lừng danh, những gương mặt đã làm nên hồn cốt thời đại.

Tác phẩm “Mẹ con ngày gặp mặt” của ông được chụp ngày 6-5-1975 tại Rạch Dừa – Vũng Tàu, là một trong những bức ảnh lay động lòng người nhất.

Nhân dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, tác phẩm “Mẹ con ngày gặp mặt” một lần nữa được TP HCM tôn vinh là một trong 50 tác phẩm văn học – nghệ thuật tiêu biểu nửa thế kỷ qua.