Một khám phá bất ngờ và thú vị đã được công bố gần đây, liên quan đến sự tái xuất hiện của loài chuột đá Trường Sơn. Loài động vật này từng được cho là đã tuyệt chủng từ kỷ Miocen, cách đây hơn 11 triệu năm. Thông tin này đã được xác nhận vào ngày 2-8 bởi các nhà nghiên cứu tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng.

Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, đã xác nhận thông tin này. Theo ông, loài gặm nhấm đặc hữu thuộc họ Diatomyidae đã được phát hiện trong môi trường tự nhiên thông qua hệ thống bẫy ảnh hiện đại. Đây là một thành tựu đáng kể trong công tác bảo tồn và nghiên cứu đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng.

Việc phát hiện ra loài chuột đá Trường Sơn góp phần làm sáng tỏ thêm về tình trạng đa dạng sinh học tại khu vực này. Đồng thời, nó cũng đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo tồn các loài động vật quý hiếm và có giá trị khoa học cao. Loài chuột đá Trường Sơn thuộc họ Diatomyidae, là một trong những loài động vật đặc hữu của Việt Nam, có giá trị nghiên cứu khoa học và ý nghĩa bảo tồn lớn.

Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng khám phá này sẽ mở ra những cơ hội mới cho việc tìm hiểu về hành vi, sinh thái và phân bố của loài động vật này trong tự nhiên. Từ đó, các biện pháp bảo tồn hiệu quả có thể được xây dựng và triển khai để bảo vệ loài động vật quý hiếm này.

Thông tin về loài chuột đá Trường Sơn và việc phát hiện ra nó thông qua hệ thống bẫy ảnh hiện đại có thể được tìm hiểu thêm qua các nguồn thông tin đáng tin cậy và bài báo trên Tuổi Trẻ để có được thông tin chi tiết và chính xác hơn.

Trong khuôn khổ Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) tại Paris, Cộng hòa Pháp, một quyết định quan trọng đã được thông qua, liên quan đến việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Quyết định này bao gồm việc mở rộng di sản sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hợp tác quốc tế về bảo tồn di sản thiên nhiên.

Với tên gọi mới là ‘Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô’, di sản này được ghi nhận dựa trên các tiêu chí (viii), (ix) và (x) về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Sự công nhận này không chỉ phản ánh giá trị nổi bật của khu vực về địa chất và sinh học mà còn khẳng định nỗ lực của Việt Nam và Lào trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản thế giới.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, với vị thế là một trong những danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt của Việt Nam, được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng vào năm 2009. Di sản này đã lần đầu tiên được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 2003 và tiếp tục được công nhận lần thứ hai vào năm 2015. Tại thời điểm đó, di sản bao gồm diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Đặc biệt, Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào đã được đề cử và sau đó được UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hồ sơ đề cử được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO vào tháng 2/2024. Quá trình thẩm định bởi Cơ quan tư vấn của UNESCO, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN), đã trình quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47.

Việc điều chỉnh ranh giới này nhắm tới mục tiêu bảo vệ và phát huy giá trị của di sản, bao gồm cả hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, trải rộng qua biên giới Việt Nam và Lào. Khu vực này được coi là khu vực karst quy mô lớn và lâu đời nhất ở châu Á, với sự đa dạng của các hệ sinh thái và cấu trúc ngầm.

Về quản lý, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô được đề xuất quản lý thông qua 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt. Sự phối hợp giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện hồ sơ đề cử đã được đẩy mạnh trong những năm gần đây.

Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản thế giới được công nhận, trong đó có 2 Di sản thế giới liên tỉnh và 1 Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Việc UNESCO công nhận di sản này không chỉ thể hiện sự đánh giá cao về giá trị di sản mà còn là hình mẫu trong quản lý di sản thế giới liên biên giới. Điều này đóng góp kinh nghiệm thực tiễn vào công tác quản lý di sản thế giới theo Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.

Trong những năm gần đây, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (VQG PN – KB) đã tích cực triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) sinh sống trong khu vực. Điều này không chỉ giúp người dân nâng cao đời sống mà còn giảm áp lực lên tài nguyên rừng, cùng chung tay bảo vệ và phát triển rừng Di sản thiên nhiên thế giới.

VQG PN – KB là địa bàn sinh sống của 2 dân tộc thiểu số chính là Chứt và Bru – Vân Kiều. Đời sống của ĐBDTTS ở đây còn nhiều khó khăn, một số nơi thiếu đất sản xuất, và sinh kế của đồng bào chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên rừng. Để giải quyết vấn đề này, Ban Quản lý VQG PN – KB đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo sinh kế cho đồng bào.

Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG PN – KB Đinh Huy Trí chia sẻ: “Chúng tôi nhận thức sâu sắc vai trò của ĐBDTTS trong việc tham gia bảo vệ và phát triển rừng. Vì vậy, cùng với sự quan tâm của tỉnh, những năm qua, Ban Quản lý VQG PN – KB phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương, dành nhiều nguồn lực để hỗ trợ, tạo sinh kế, cũng như xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống cho đồng bào.”

Ông Bàn Văn Sơn, một tấm gương sáng trong phong trào người DTTS làm kinh tế giỏi, đã được hỗ trợ bởi dự án Bảo tồn và quản lý bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên khu vực PN – KB. Ông đã trồng một khu rừng trám và lim rộng hơn 6ha, phát triển tốt và tạo ra thu nhập ổn định.

Ngoài ra, Ban Quản lý VQG PN – KB cũng đã ký hợp đồng giao khoán bảo vệ rừng đặc dụng với cộng đồng dân cư ở 9 bản trên địa bàn xã Thượng Trạch, với diện tích hơn 10 nghìn ha. Điều này vừa tạo ra thu nhập ổn định vừa gắn trách nhiệm của chính cộng đồng dân cư ĐBDTTS trong việc chung tay bảo vệ rừng.

Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch Nguyễn Trường Chinh cho biết, so với trước thì hiện nay, tác động trái phép của ĐBDTTS trên địa bàn xã đến tài nguyên rừng được hạn chế ở mức tối đa. Có được kết quả này là nhờ Ban Quản lý VQG PN – KB đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương làm tốt công tác hỗ trợ sinh kế cho đồng bào và chính bà con cũng nâng cao ý thức trong việc giữ rừng.

VQG PN – KB cũng đang tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử, du lịch cộng đồng, trong đó có các sản phẩm du lịch gắn với đời sống văn hóa độc đáo của ĐBDTTS trong khu vực. Đây cũng được xem là một trong những giải pháp tạo sinh kế bền vững nhất đối với ĐBDTTS khi họ trực tiếp được tham gia, được hưởng nguồn thu nhập cao từ các sản phẩm tour.

Lãnh đạo VQG PN – KB cho biết, ngoài các hoạt động về du lịch, để tạo sinh kế bền vững cho ĐBDTTS trong khu vực, hiện nay, từ nguồn vốn của chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững và chương trình thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ https://www.google.com/search?sccp=X&ei=fD6T4a2&p=7&n1&r3c8w4&s&sccp=q&ERPA”>ERPA), đơn vị tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho các thôn, bản nâng cấp cơ sở hạ tầng và tạo sinh kế giúp người dân, đặc biệt là ĐBDTTS giảm nghèo bền vững.