Hát Thường Rang, Bộ mẹng – một nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Mường tại tỉnh Phú Thọ, vừa được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một trong những hoạt động văn hóa tiêu biểu thuộc loại hình nghệ thuật dân gian của dân tộc Mường, giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần và các tập tục cộng đồng của người Mường.
Được biết đến với nhiều tên gọi như Rằng Đang hay Rằng Thường, Hát Thường Rang, Bộ mẹng thể hiện nét văn hóa đặc trưng và tinh thần của đồng bào Mường. Người Mường đã sáng tạo ra làn điệu dân ca này trong quá trình sinh sống, lao động và trong các quan niệm tín ngưỡng dân gian từ hàng nghìn năm trước. Cái tên “Thường Đang” trong tiếng Mường mang nghĩa là “cặp đôi”, còn “Bộ mẹng” ám chỉ sự nói chuyện trang trọng.
Đặc trưng của thể loại văn hóa này là lối diễn xướng theo kiểu hát – nói – ngâm – ngợi, có tính tự sự và đối đáp giữa hai người. Thông qua giai điệu mộc mạc, truyền cảm, Hát Thường Rang, Bộ mẹng thể hiện tâm hồn và tình cảm sâu sắc của người Mường. Lời bài hát phong phú, phù hợp với từng sự kiện, tình huống và đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Mường.
Nhiều nghệ nhân đã dành cả cuộc đời mình để bảo tồn và truyền dạy loại hình nghệ thuật này. Nghệ nhân ưu tú Bạch Thị Đào, 70 tuổi, vẫn khiến người nghe say đắm với giọng hát của mình. Bà đã thành lập Câu lạc bộ Dạy và hát dân ca, đánh chiêng Mường với 40 thành viên, nhằm giữ gìn và phát huy di sản văn hóa.
Các nghệ nhân giữ vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và truyền lửa đam mê cho thế hệ sau. Nhiều câu lạc bộ hát Mường đã được thành lập, các cuộc thi và giao lưu hát trong cộng đồng được tổ chức, góp phần lan tỏa giá trị truyền thống trong cuộc sống hiện đại. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Bùi Huy Vọng cũng đã cùng các cộng sự tổ chức nhiều cuộc giao lưu, thu hút hơn 100 nghệ nhân nòng cốt hát dân ca Mường.
Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại, dân ca Mường đang đối mặt với nguy cơ mai một. Đồng bào Mường hy vọng sẽ có thêm những cơ chế, chính sách hỗ trợ để Hát Thường Rang, Bộ mẹng – di sản văn hóa sống động này, tiếp tục được phát huy và nuôi dưỡng tâm hồn, tinh thần của người Mường.